Ιδανικά αυτό το άρθρο θα ήθελα να το γράψω όλο με κεφαλαία γραμματα!! Δεν υπάρχει ΤΙΠΟΤΑ πιο σημαντικό στην ζωή ενός παιδιού από τα όρια. Είναι τα όρια που δίνουν την αίσθηση της ασφάλειας, που διδάσκουν την ενσυναίσθηση, που προστατεύουν και βοηθάνε τα παιδιά μας να γίνουν υγιείς και υπεύθυνοι ενήλικες.
Όπως ωριμάζει το σώμα των παιδιών έτσι ωριμάζει και η σκέψη τους. Στην ηλικία από τα δύο εως και τα έξι έτη τα παιδιά βρίσκονται στο στάδιο της προ-λογικής νόησης όπως λέει ο Γάλλος φιλόσοφος και αναπτυξιολόγος Jean Piaget. Σε αυτήν την ηλικία το παιδί αντιλαμβάνεται τον κόσμο γύρω του μέσα από την δική του οπτική γωνία. Δεν είναι σε θέση να μπει στην θέση των άλλων. Κυριαρχούν οι δικιές του ανάγκες και οι δικές του επιθυμίες. Για παράδειγμα δεν μπορεί να καταλάβει ότι η μαμά είναι κουρασμένη από την δουλειά ή ότι ο μπαμπάς πρέπει να μιλήσει στο τηλέφωνο.
Επίσης σε αυτήν την ηλικία δεν είναι σε θέση να καταλάβει την σχέση αιτίου και αποτελέσματος. Δηλαδή δεν μπορεί να καταλάβει ότι μια απρόσεκτη συμπεριφορά μπορεί να προκαλέσει κίνδυνο για τον εαυτό του ή τους άλλους.
Εδώ λοιπόν έρχονται και μπαίνουν τα όρια. Είναι το φίλτρο που μπαίνει ανάμεσα στο παιδί και στον κόσμο με μόνο στόχο την ασφάλεια και την εξέλιξη του. Είναι η λογική των ενηλίκων σε αυτό το προ-λογικό επίπεδο σκέψης των παιδιών. Για να γίνει κατανοητό πόσο απαραίτητα είναι τα όρια κάντε την εξής εικόνα. Βρίσκεστε σε μια ταράτσα στον 5ο όροφο μιας πολυκατοικίας μαζί με το παιδί σας που είναι 3 ετών. Η ταράτσα δεν έχει κάγκελα. Το παιδί θέλει να πάει στην άκρη της ταράτσας. Τι κάνετε;
Για να είναι τα όρια αποτελεσματικά χρειάζονται βάσεις. Ο μόνος γνώμονας για την οριοθέτηση πρέπει να είναι η ασφάλεια και η συναισθηματική εξέλιξη του παιδιού. Τα όρια διατυπώνονται με λίγα λόγια και ξεκάθαρα. Είναι αδιαπραγμάτευτα. Αφορούν βασικούς άξονες της ζωής του παιδιού. Το παιδί έχει κάθε δικαίωμα να δυσανασχετήσει και να αντιδράσει στο όριο. Εμείς ως ενήλικες οφείλουμε να σεβαστούμε το συναίσθημά του αλλά το όριο δεν θα μετακινηθεί. Η φυσική τιμωρία δεν είναι όριο. Δεν βάζουμε όρια για να ξεσπάσουμε ή να εκδικηθούμε το παιδί γιατί πολύ απλά η μη επιθυμητή συμπεριφορά δεν είναι συνειδητή.
Όταν μιλάμε στα παιδιά για όρια ο τόνος της φωνής μας και η στάση του σώματός μας καλό είναι να είναι ανάλογη της σοβαρότητας των λεγόμενών μας. Η συνέπεια που έρχεται κάθε φορά που το όριο παραβιάζεται οφείλει να είναι άμεση και σταθερή.
Πολλές φορές βλέπουμε παιδιά που πιέζουν τα όρια. Ακόμη και τότε όμως δεν σημαίνει ότι δεν τα έχουν ανάγκη. Τότε μάλιστα τα έχουν μεγαλύτερη ανάγκη από ποτέ. Τα όρια δημιουργούν στα παιδιά αίσθηση ασφάλειας, σιγουριάς και ηρεμίας. Ξέρουν ότι είναι εκεί για την προστασία τους και δείχνουν το πραγματικό ενδιαφέρον των ενηλίκων απέναντί τους.
Τα παιδιά που μεγαλώνουν σε περιβάλλοντα χωρίς όρια και κανόνες δυσκολεύονταιι να δομήσουν μια ξεκάθαρη εικόνα του κόσμου που μεγαλώνουν. Έχουν άγχος και μεγάλη ανασφάλεια που εκδηλώνεται με διάφορες δυσκολίες στην προσαρμογή και την συμπεριφορά. Αυτό συμβαίνει γιατί νιώθουν ότι ο ενήλικας που βρίσκεται δίπλα τους δεν μπορεί να τα προστατεύσει.
Από την άλλη αν τα ορια γίνουν ασφυκτικά το παιδί δεν θα έχει καμια πρωτοβουλία και καμία ελευθερία έκφρασης. Η αυτοεκτίμησή του θα είναι χαμηλή και θα νιώθει καταπιεσμένο γιατί τα όρια θα έχουν γίνει δεσμά. Θα δυσκολευτεί να δράσει αυτοβούλως γιατι ποτέ δεν θα έχει εμπιστοσύνη στον εαυτό του.
Για να μπορέσουμε να βρούμε την σωστή τομή στα όρια οφείλουμε εμείς ως ενήλικες να είμαστε δομημένοι, να είναι τα δικά μας όρια ευδιάκριτα, να έχουμε επίγνωση του ρόλου που καλούμαστε να διαδραματίσουμε στην ζωή του παιδιού, να έχουμε σταθερότητα και ενσυναίσθηση. Ίσως όμως το πιο σημαντικό είναι να ξέρουμε ότι τα παιδιά δεν μας προκαλούν επίτηδες.
Και μετά τα 6 σταματάνε τα όρια; Τα όρια δεν σταματάνε ποτέ. Είναι απαραίτητα σε όλη την διάρκεια της ζωής μας. Τα όρια είναι που διασφαλίζουν την υγεία μας ψυχική και σωματική. Είναι τα όρια που έχουμε στις σχέσεις μας που μας κάνουν να εξελιχθούμε ή να μείνουμε στάσιμοι.
Αν όμως τα όρια στις μικρές ηλικίες μοιάζουν με τα κάγκελα στην ταράτσα, στις μεγαλύτερες μοιάζουν με αυτές τις τεράστιες κούκλες που όταν τις σπρώχνουμε πάνε πίσω και μετά γυρίζουν πίσω στην θέση τους. Αυτό σημαίνει ότι γίνονται πιο ελαστικά μεν αλλά είναι πάντα εκεί. Παίρνουν πλέον την μορφή καθοδήγησης. Αφορούν λιγότερο την ασφάλεια και εστιάζουν περισσότερο στις σχέσεις με τους συνομηλίκους, με τους μεγαλύτερους και στις υποχρεώσεις που έχει ένα παιδί, που σιγά σιγά γίνεται ενήλικας.Ο μετωπιαίος λοβός του εγκεφάλου που ευθύνεται για την λογική λήψη αποφάσεων και τον έλεγχο της παρόρμησης ωριμάζει –στα νευροτυπικά άτομα- γύρω στο 25ο έτος της ηλικίας τους.
Τα όρια είναι “η διδακτή αρετή” όπως έλεγε και ο Πλάτωνας και σήμερα έχουμε ανάγκη αυτήν την αρετή Μέχρι το άτομο να είναι σε θέση να λειτουργεί αυτόβουλα έχοντας επίγνωση των συνεπειών που επιφέρουν οι πράξεις του ,τα όρια θα έχουν γίνει ένα με την ύπαρξή του. Θα είναι η βάση στην οποία θα δομήσει όλη την υπόλοιπη ζωή του. Θα είναι οι άξονες του οικοδομήματος που λέμε: « προσωπικότητα». Και όσο στοιβαροί είναι οι άξονες τόσο ακλόνητο θα είναι και το οικοδόμημα